Turist psikolojisi ve Türk turizmi

Hiç düşündünüz mü? Bir tatili unutulmaz kılan, sadece gördüğünüz tarihi yerler veya yediğiniz lezzetli yemekler midir? Yoksa o tatilin sizde bıraktığı duygusal izler ve bağlar mı? İşte bu duygusal bağ, turist psikolojisinin tam merkezinde yer alıyor ve bizlere kendimiz hakkında pek çok şey anlatıyor.

Her turistin zihninde kararını şekillendiren görünmez duvarlar ve motivasyonlar vardır. Kapsamlı düşündüğünüzde tatil tercihlerinizi etkileyen faktörlerin aslında ne denli fazla olduğunu fark edeceksiniz. Tam da bu noktada bazı sorular önem kazanıyor: Turist psikolojisi nedir? Turisti anlamak sektör içerisinde ne derece önemseniyor? Türk turizmi bu bariyeri aşabiliyor mu ve ne derece etkileniyor? En önemlisi ise; bu durumu nasıl iyileştirebiliriz?

Turist psikolojisi, kişilerin seyahat planlarına karar verme sürecinde göz önünde bulundurdukları ve tatil deneyimini maksimum doyum seviyesinde şekillendirmeye yarayan kavramdır. Bu alanda yapılan çalışmalara göre; bireysel motivasyon, kültür seviyesi, yaş, cinsiyet, maddi göstergeler, kişilik özellikleri, din, erişilebilirlik, geçmiş seyahat deneyimleri, sosyal medya etkisi, güvenlik algısı ve kitle tercihleri, bireyleri tatil planlamaları sırasında en çok yönlendiren faktörlerdir. Bu faktörleri tek başına incelemek yerine bütünsel etkilerini ele almamız gerekir. Bireylerin yalnızca nereyi ve neyi tercih edeceklerini değil, aynı zamanda harcama eğilimlerini, beklentilerini ve en önemlisi ise destinasyonla kuracakları duygusal bağı incelemek sektörel anlamda bizi öne çıkaracak stratejik bir farkındalık düzeyi sağlayacaktır.

Türkiye, 2024 yılı verilerine göre yaklaşık 52,6 milyon yabancı ziyaretçi ağırlamış ve turizm gelirleri rekor seviyeye ulaşarak 61,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu sonuçlar, turizmin ülke ekonomisine olan katkısı açısından merkezde olduğunu gösterse de bunu sürdürülebilir kılmak için turisti anlamak ve davranışlarını analiz ederek ihtiyaçları doğrultusunda yön bulmak gerekir. Ülkemiz genelinde memnuniyet, sadakat ve misafir-destinasyon ilişkisi üzerine yapılan anketler ve istatistikler var olsa da psikolojik profilleme ve uzun vadeli veri izleme gibi yöntemler henüz yaygın kullanılmadığından turisti anlama ve tutundurma çalışmaları yüzeysel kalmaktadır.

Turistlerin bu konudaki deneyimlerini gözlemlediğimizde elde edilen bazı nitel ve nicel veriler bizlere memnuniyet oranının ne kadar değişiklik gösterdiğini kanıtlar niteliktedir. Bu konuda yapılan çalışmalara bakarak rahatça genel yorumlar yapabiliriz. Birlikte araştırma örneklerini inceleyerek durumu yakından inceleyelim.

·        Antalya tatili sonrası turistlere yapılan memnuniyet anketine göre, coğrafya, iklim, misafirperverlik ve yemekler memnuniyet sebebi olarak gösterilirken diğer yandan satıcıların ısrarcı davranışları, hizmet kalitesi yetersizliği, yüksek fiyatlar, dolandırılma riski gibi etkenler memnuniyetin düşmesine sebep olmaktadır.

·        Bir diğer araştırmaya göre anket katılımcılarının %52,9’u Türk mutfağını tercih ederken, %68,1’i ülkelerine döndüğünde bu mutfağı başkalarına önereceğini belirtmiştir.

·        Muğla Üniversitesinin gerçekleştirdiği bir başka çalışmada Türkiye’nin hijyen, sağlık, güvenlik ve emniyet konularındaki olumlu algısı, turist memnuniyetini anlamlı şekilde artırmaktadır.

Bahsi geçen veriler, bireylerin karar verme sürecinde kişisel faktörlerin yanı sıra çevresel faktörlerin de oldukça etkili olduğunu, ayrıca destinasyona gitme sürecinde kişinin bireysel motivasyonu baskınken destinasyondan ayrılma sürecinde yaşanan deneyimin etkisinin arttığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla turist psikolojisini anlamanın en temel yolu, turist–destinasyon etkileşimini bütüncül bir bakış açısıyla incelemekten geçmektedir.

Elde edilen bulgular göstermektedir ki Türk turizminin güçlü yönlerinin yanı sıra zayıf yönlerinin de açıkça var olduğu ve bu durumun turist psikolojisini etkilemede deneyimle sabit olup yüksek bir oran verdiğidir.  Bu noktada ise turist psikolojisini anlamaya çalışırken Türk turizminin odağını da koruyarak mevcut durumu nasıl daha iyi hale getirebiliriz diye düşünmeli ve buna uygun gerekli gelişmeler için adım atılmalıdır. Çözüm, yalnızca hizmet kalitesini artırmakla sınırlı değildir; turistin zihninde seyahat öncesinden başlayan ve dönüş sonrasında da devam eden bir duygusal deneyim zinciri yaratmak gerekir. Bu zincirin olumlu ve hatırlanacak bir an olarak kalması için ise deneyimin zirve ve bitiş noktasına önem vermek stratejik olarak avantajlıdır.

İyileştirme stratejileri kapsamında:
·        Psikolojik profilleme ve veri analitiğini birleştirip gelişmiş anket sistemleriyle seyahat öncesi, sırası ve sonrasına dair veriler toplanarak bu verilerin motivasyon tipleri ve davranışsal segmentleri sınıflandırmada kullanılmalı, büyük veri analitiği yardımı ile harcama, konaklama, sadakat ve memnuniyet ölçülmelidir.

·        Deneyim tasarımı yöntemi kullanılarak turistlerin sadece fiziksel ihtiyaçlarını değil ayrıca duygusal ihtiyaçlarını da anlayıp workshop gibi deneyim odaklı etkinliklere tur paketinde yer verilmelidir.

·        Hizmet personeli eğitimi önemsenmeli ve çalışanlara temel psikoloji ve empati becerileri üzerine eğitimler verilmeli. İletişim tarzı, farklı milletlerin kültürel kodlarına göre uyarlanmalıdır.

·        Sadakat ve geri dönüş programları kapsamında ziyaretçilere, bir sonraki gelişlerinde özel indirimler veya kişisel deneyim paketleri sunan dijital sadakat sistemleri kurulmalı, ayrıca misafirler için tatil sonrası kişisel teşekkür mesajları ve “senin için öneriler” içeren e-postalarla ilişki canlı tutulmalıdır.

Bu adımlar, yalnızca mevcut sorunları çözmek için değil, Türkiye’yi psikolojik olarak bağ kurulan bir destinasyon haline getirmek için uygulanmalı. Çünkü turist psikolojisinde sadakat, mantıktan çok duygusal bağa dayanır. Günün sonunda her turizm profesyonelinin de farkında olduğu üzere Türk turizminin sürdürülebilir başarısı, yalnızca hizmet sunmaktan değil, turistin zihninde ve kalbinde unutulmaz bir bağ kurmaktan geçmektedir.
 
Ayşe Eylül KAYA